Emperyalist-kapitalist sistemin hepimizin bildiği gibi en belirgin özelliği krizi kendi lehine fırsata dönüştürme rutinidir ve bu durum pandemi süreci ile beraber bir kez daha karşımıza çıkmaktadır.
Yıllarca mücadele yürütülerek kazanılmış her türlü hak teker teker gasp edilmeye çalışılmaktadır.
Ülkemizde iktidar sahipleri pandeminin açıklandığı andan itibaren krizi fırsata çevirmekte giderek ustalaşarak her kazanılmış hakkın ortadan kaldırılması, ortadan kaldırılamadığı durumlarda altı boşaltılarak işlevsiz kalmasını hedeflemektedir.
Bugünkü durumda tüm diğer düzenlemelerle beraber iktidarın yapmak istediği işçi ve emekçilerin yıllar süren mücadele ile kazandıkları hakları yok ederek ya da törpüleyerek çalışma yaşamının sermaye lehine yeniden düzenlenmesidir. Devlet ardı ardına açıklanan, adında istihdam kelimesi düşmeyen kanun düzenlemeleri ile yavaş yavaş kendi yolunda adımını atmaktadır.
Her istihdam paketinde işçi ve emekçilerin hakkı gasp edilip sermayeye yeni alanlar açılmaktadır. Pandemi süreci ile geçici olarak getirilen düzenlemeler kalıcı hale getirilmektedir.
AKP milletvekillerinin imzası ile meclise getirilen, gündemde “mini istihdam paketi” olarak anılan istihdama ilişkin düzenlemeleri içeren “İşsizlik Sigortası Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun Teklifi”, TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi. Kabul edilen pakette istihdam paketi adı altında işçi ve emekçilerin hakları gasp edilmektedir.
Ücretsiz İzin Dayatması Bir Yıl Uzatıldı!
Daha önce açıklanan “işten çıkartmalar yasaklanıyor” adı altında işçi ve emekçilere ücretsiz izin dayatan ve günde 39 liraya mecbur bırakan 17 Ağustos’ta sona erecek olan düzenleme, her defasında 3 aya kadar olmak üzere, 2021 Haziran ayı sonuna kadar uzatıldı.
Bu durum patronun ağzından çıkan bir sözle ücretsiz izin uygulamasına geçirilen işçinin, ayda 1168 TL sefalet ücretine bir yıl daha mahkûm olması anlamına geliyor. İşçi kendisi işten çıkmaya kalktığında ise hiçbir hak iddia edemiyor.
Normalde iş sözleşmesinin askıya alındığı özel bir durum olan ücretsiz izin, tarafların anlaşması halinde mümkün oluyordu ve patronun bu durumu, işçiye yazılı olarak bildirmesi gerekiyordu.
Bu düzenleme ile patrona tek taraflı olarak sınırsız bir yetki bir yıl uzatılmış oldu. Diğer taraftan ücretsiz izin tehdidi, izne ayrılmayan işçilerin tepesinde bir baskı aracı olarak kullanılmak için hazırda durmasına neden olmaktadır.
Mini Pakette Patrona Maksimum Kıyak!
Yasalaşan pakette her ne kadar işçilerin işten çıkarılmaması için gerekli tedbirler bir yıl daha uzatıldı dense de önceki pakette patronlara işten çıkarmak için verilen manevra alanı daha fazla genişletiliyor.
Önceki pakette, 25/II olarak bilinen ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halinde işçi, işveren tarafından işten çıkartılabiliyordu.
Kabul edilen yeni mini istihdam paketi ile bu yasanın yanına “belirtilmiş süreli meslek veya hizmet sözleşmelerinde sürenin sona ermesi, işyerinin herhangi bir sebeple kapanması ve faaliyetinin sona ermesi, ilgili mevzuatına tarafından yapılan her türlü hizmet alımları ile üretim işlerinde işin sona ermesi” eklendi ve bahsi geçen durumlarda da işçiler işten çıkartılabilecek.
Bu eklenen madde mevsimlik çalışmak zorunda kalan ya da şantiyede iş bitimine göre çalışan binlerce işçinin işten çıkartılması anlamına geliyor.
Hatırlayalım onlarca işçi pandemi döneminde ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılıktan tamamen patronun inisiyatifinde olan, aksini kanıtlama zorunluluğu tamamen işçinin omuzlarına bırakılan yasa yüzünden işten çıkarıldı. Kimi korona testi yaptırdığı için, kimi eksik gördüğü şeyleri dile getirdiği için, kimi de kendilerine yemek olarak verilen ekmek arası ıspanağın fotoğrafını sosyal medyada paylaştığı için.
Genişletilen işten çıkarma maddesi aslında tamda AKP için nokta atışı bir düzenleme. Ülkeyi kendi yandaşları için şantiye alanına çeviren iktidar, on binlerce inşaat işçisinin işten çıkarmalarını kolaylaştırmaktadır.
Bilindiği üzere inşaat işçileri ya yevmiyeli ya da iş bitimi üzerinden çalışır. Bu yasa ile işten çıkarmalarının önünde hiçbir engel kalmamaktadır.
İşverene bir kıyak da İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun, 50’den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri ile kamuya ait işyerlerinde iş güvenliği uzmanı ve işyeri hekimi görevlendirilmesine ilişkin hükmünün yürürlüğü de 2023 yılının Aralık ayı sonuna ertelenmesi ile sağlandı. Patronlar bir masraf kaleminden daha kurtuldu.
İşsizlik Fonu; Sermayenin Yedek Akçesi!
Yasalaşan paketle yeni tip koronavirüs (Covid-19) salgını döneminde kısa çalışma ödeneği alan ya da nakit destekli ücretsiz izin uygulanan işyerlerinin işveren ve işçi Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) primlerinin önümüzdeki 3 ay boyunca İşsizlik Sigortası Fonu tarafından ödenecek. Bu durumda SGK primlerinin tamamı, brüt ücretin yüzde 35’i İşsizlik Sigortası fonundan ödenecek.
Önümüzdeki 3 ayda SGK’ya patronların ödemeleri gereken toplam 12 milyar 990 milyon liralık prim, işsiz kalanların lehine kullanılması gereken İşsizlik Fonu tarafından ödenecek. Yani işçilerden kesilen paralarla oluşan fon işverenlere aktarılmaktadır.
İşsizlik Fonu her fırsatta patronların lehine kullanılmaktadır. Son 18 yılda fon kaynaklarının sadece dörtte biri işsizler için kullanılırken, dörtte üçü iktidar ve patronlar tarafından kullanıldı.
Bu süre zarfında işsiz kalanların sadece yüzde 13’ü işsizlik sigortasından faydalanabildi. İşsiz kalan her yüz kişiden 87’si gerekli şartları taşımadığı için işsizlik ödemesi alamadı. İşsizlik Fonu tam olarak “işçiden alma patrona verme fonu”na dönüştürüldü.
Soma Maden İşçisinin Hakları Gasp Edildi!
Mini pakette “Soma maden işçilerinin hakları ödeniyor” adı altında, madenciler sadece kıdem tazminatına mahkûm edildiler.
Soma’da 13 Mayıs 2014 tarihinde meydana gelen maden ocağı kazası sonrasında Işıklar, Atabacası ve Geventepe ocaklarında çalışan ve kıdem tazminatına hak kazanacak şekilde hizmet akdi sona erdirilen işçilerden kıdem tazminatlarını alamayanların tazminatları, 2 ay içerisinde başvurmaları halinde Türkiye Kömür İşletmeleri tarafından ödenecek.
Altı yıldır haklarını alamayan işçiler sadece kıdem tazminatına mahkûm bırakıldılar. Bu yasa ile işçiler ihbar tazminatları, ödenmemiş ücretler için faiz hesaplaması, sosyal haklar, sakat kalan ve malul olanların tazminatları, iş kazası tazminatları gibi haklardan mahrum bırakıldılar.
İşçilerin haklarını sanki bir lütufmuş gibi istediği zaman veren devlet bu tazminatı da altı taksitte ödeyecek.
Görüldüğü gibi mini istihdam paketi patronlara maksimum kıyaktan başka hiçbir şey getirmemektedir. İşçi ve emekçilerin kazanılmış hakları gasp edilmekte, yıllardır işçilerin alınteri ile biriken fonlar sermayenin hizmetine sunulmaktadır.
İktidar pandemi süreci ile birlikte çalışma yaşamının sermayenin lehine yeniden düzenleme hamlesini gelen toplumsal tepkilere paralel olarak hayata geçirmektedir. Bu hamlelerini kimi zaman açık kimi zaman başka gündemlerin arkasına gizleyerek yapmakta, bu doğrultuda kendi nâmına ciddi bir tutarlılık izlemektedir.
